به گزارش پایگاه خبری و سانه ای حوزه های علمیه خواهران، نشست علمی «تحلیل تازه‌های نشر در حوزه زنان و خانواده» با حضور جمعی از کارشناسان حوزوی و دانشگاهی عرصه زن و خانواده در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار و و تازه‌های نشر در محورهای مختلفی از جمله آثار سانسور کردن برخی از حوزه‌های فکری، ضرورت توجه اختصاصی به مسئله خانواده به صورت مجزا از سایر مباحث، عدم تطابق برخی از آثار انتشاری در حوزه زنان با اقتضائات جامعه ایران، نیازمندی خانواده به طراحی بنیان‌های تربیتی جدید و ... مورد بحث قرار گرفت.

دسته‌بندی‌های مختلف «تازه‎های نشر در حوزه زنان و خانواده»

دکتر زهرا شریف عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده در ابتدای این نشست اظهار کرد: یکی از موارد مهم در این عرصه، آثار تربیتی بخش کودک و نوجوان است. آثار مربوط به سبک زندگی و مهارت‌هایی که در راستای اصلاح زن و شوهر اهمیت دارند از دیگر موارد حایز اهمیت در این زمینه هستند. آثاری با رویکردهای جامعه‌شناسانه در زمینه زن و خانواده سومین دسته‌ از آثار مهمی است که مورد بحث قرار گرفته‌اند. چهارمین دسته مورد اشاره آثاری است که با رویکرد روانشناسانه، سیر خانواده‌درمانی را دنبال می‌کند. دسته پنجم کتاب‌هایی است که مسائل اجتماعی را با رویکردی تحلیلی نسبت به حوزه جنسیت و زن و خانواده را پیگیر هستند که در این بخش تمرکز بیشتری صورت گرفته است و کتاب‌های متعددی وجود دارد.

وی ادامه داد: گفتمان‌های بهداشتی- پزشکی دسته دیگری از آثار هستند که در حوزه انتشارات زن و خانواده جای گرفته‌اند، در این دسته از آثار به عنوان مثال تأثیر بیماری‌های فراگیر همچون کرونا بر وضعیت و کیفیت زندگی خانواده‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب‌هایی که به مسئله تخصصی فمنیست اسلامی اشاره می‌کنند دسته دیگری از آثار هستند، به صورت ویژه در آثار عرب‌زبان‌ها کتاب‌هایی در این زمینه در بین انتشارات آنان وجود دارد، البته عده‌ای هم فمنیست اسلامی را پارادوکس می‌دانند و معتقدند نمی‌توان هم مؤلفه‌های فمنیستی را دنبال کرد و هم محورهای اسلام را پیگیر بود. گفتمان انقلاب اسلامی در حوزه زنان بخش دیگری از آثار را تشکیل می‌دهند و دیدگاه امام خمینی(ره)، نظام جمهوری اسلامی ایران به مسئله زن و خانواده و بررسی کیفیت وضعیت زنان در جمهوری اسلامی در این آثار محوریت قرار دارند که در تازه‌های نشر این عرصه قابل مطالعه است.

عضو  هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده اذعان کرد: کتاب‌هایی با محوریت نگاه مذهبی به حوزه زن و خانواده دسته دیگری از آثار هستند که اگر چه حجمشان کم است ولی اهمیت قابل توجهی دارند. کتاب‌هایی که از دریچه مسئله ترجمه و تبلیغ، ادبیات موجود در خارج از کشور ایران را به ایران ارتباط می‌دهند بخش دیگری از آثار در این زمینه هستند. یک بخش از مسئله زنان مربوط به مسائل وارداتی می‌شود که از خارج از ایران وارد کشور می‌شود. ژانر ترجمه در حوزه انتشارات زنان دارای دسته‌بندی‌های مختلف است. اتفاقی که در آثار ترجمه‌ای دارد رخ می‌دهد ارجاع به طرح‌های کلاسیک است. کتاب‌هایی در حوزه ترجمه اکنون قابل رویت هستند که از نویسندگان کلاسیک هستند. کتابی که فاز الهیاتی فمنیستی رادیکال دارد وارد حوزه ترجمه ایران می‌شود که فارغ از اینکه محتوا چیست باید گفت این یک رویداد است که در سال‌های اخیر رواج بیشتری پیدا کرده است.

تأخیر بین ارائه راه‌حل‌ها و مسائل حل‌نشده ضررآفرین است

دکتر شریف اضافه کرد: نخستین دغدغه در این عرصه، دغدغه مباحث تربیتی، مهارتی و سبک زندگی‌ها است. رویکردهای نظری و بنیادین فاصله و تأخیری دارند نسبت به حل مسائل خانواده‌ای که می‌خواهد مسئله روز خود  مانند تربیت فرزند، تجربه زندگی بهتر و ... را حل کند. در حالیکه نهادهای آکادمیک و پژوهشکده‌ها به سمت نظریات تخصصی و بنیادین و رویکردهای انتزاعی می‎روند مسئله اجتماعی خانواده‌ها و زنان همچنان مسئله‌ای است که بی‎پاسخ مانده است. این تأخیر سبب می‌شود راه‌ حل‌هایی ارائه شود که بعد از مدتی اشتباه بودن آن منجر به ضررهای بیشتری شود.

وی بیان کرد: تأخیر دیگری در زمینه استنباط رویکردهای دینی وجود دارد. بخش زیادی از آثار ترجمه‌ای وجود دارد که آن‌ها برای خودشان سئوالات و مسائلی جدی را مطرح می‌کنند. وقتی گفته می‌شود کتاب‌ها کتاب‌هایی ترجمه‌ای و مسائل، وارداتی هستند نباید ساده از کنار محتوای آن گذشت بلکه باید بر اساس رویکرد دینی برای ارائه پاسخ مناسب به این سئوالات اقدام کرد. گاهی این سئوال‌ها بیان می‌شود که چند سال دیگر باید صبر کرد که رویکردهای اساسی دینی، خود را به جامعه و بحث‌های حل مسئله زنان عرضه کند.

عضو  هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده تشریح کرد: در حوزه‌های خاصی مانند گفتمان امر جنسی، کتاب‌هایی وجود دارند که شروع به روایت مسائل پیرامون یعنی خارج از ایران کرده‌اند و البته روایت‌های صریح و دقیقی نیستند؛ این نیز تأخیر دیگری است چرا که نسبت به روایت برخی مسائل خاص مانند امر جنسی تعمداً اقدام نشده است و اکنون که جامعه با روایت‌های دیگری مواجه شده است با تأخیر رو به رو شده‌ایم.

دکتر شریف ادامه داد:  نباید جلوی اندیشیدن در خصوص یک بحث را گرفت. این مسئله نیازمند مکمل و رویکرد فعالی است نسبت به اینکه در نهادهای اینچنینی مغز متفکری باشد تا همزمان که اجازه صادر می‌شود که تفکرهای موجود، خود را به بازار نشر عرضه کنند، آن را با سیستم‌های خودی معادل‌سازی کند و پاسخ‌های آن ارائه شود.

عرضه و تقاضا در حوزه مطالعات زنان در کشور زیاد است

دکتر محمدتقی کرمی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در ادامه این نشست بیان کرد: در مسئله نشر در عرصه زن و خانواده دو برش قابل بحث است؛ نخست اینکه حوزه نشر در جامعه ایران پیرامون مطالعات زنان تا حدی وابسته است به دانشگاه و رشته مطالعات زنان و کسانی که مسئله زنان را خواه یا ناخواه در دستور کار خود قرار می‌دهند. یعنی پیرو تأسیس رشته زنان در دانشگاه این انتظار وجود دارد که حجم بالایی از تحقیقات در آینده در حوزه مطالعات زنان، فمنیست، بحث‌های اندیشه سیاسی، مباحث نقد اندیشه کلامی و ... وجود داشته باشد. این انتظار انتظاری طبیعی است که بیان می‌کند حجم بالایی از انتشارات در حوزه مطالعات زنان است.

وی تصریح کرد: مسئله زنان مسئله جامعه است. تمام مسائل علوم انسانی را می‌توان برش جنسیتی و زنان زد و ایده‌هایی را در این خصوص مطرح کرد؛ بر این اساس طبیعی است که موضوع زنان در نشر درصد بالایی را به خود اختصاص دهد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اذعان کرد: نکته مهم دیگر در خصوص معضل‌مند شدن و مسئله‌مند شدن موضوع زنان در ایران است. مسئله زنان در ۴۳ سال اخیر به هر جهت مرکز آرا بوده است و دیدگاه‌های مختلف و بحث‌های گفتمانی متعدد در این زمینه مطرح شده است و با هم جنگیده‌اند. یکی از مسائل غیر مهم در حوزه مطالعات زنان مسئله حجاب و مباحث پیرامون آن بوده است که طی یک سال اخیر کشور را به خود مشغول کرده است. منازعات گفتمانی در حوزه زنان خود را در تازه‌های نشر در کشور نشان می‌دهد. البته علاوه بر اینکه عرضه آثار در این حوزه زیاد است، تقاضا نیز در حوزه انتشارات در خصوص زنان در کشور زیاد است.

جامعه ایران به تالیفات غنی در حوزه زن و خانواده احتیاج دارد

کرمی عنوان کرد: در کنار بحث زنان، ناخودآگاه بحث خانواده برجسته شده است و این طبیعی است که جامعه ایرانی به دلایل مختلفی وقتی که بحث زنان را مطرح می‌کند به مسائل خانواده نیز بپردازد؛ حال یا اصالتا چون گفته می‌شود زن محور خانواده است یا اینکه بخشی از مسائل و مشکلات زنان به حوزه خانواده برمی‌گردد. این مسائل موجب شده است ایران فضای شگفتانه‌ای را در صنعت نشر حوزه مطالعات زنان و خانواده در دو سال اخیر تجربه کند.

وی افزود: البته می‌توان این مسئله را هم در نظر گرفت که بخشی از انتشارات به اقتضا جامعه ایران نبوده و این بیشتر به مسائلی بر می‌گردد که از خارج از کشور مدیریت می‌شود و مسئله‌سازی صورت می‌گیرد. به عنوان مثال مسئله خاص «فمنیست مارکسیستی در کشور کوبا» که برای جامعه ما چندان اهمیت ندارد و چندان خواننده هم ندارد ولی این قبیل آثار در کشور ترجمه و منتشر می‌شوند. جامعه ایران احتیاج دارد به تألیفات غنی در حوزه زن و خانواده ولی آن طور که شایسته است به این نیاز پاسخ داده نمی‌شود.

توجه اختصاصی به مسئله خانواده به صورت مستقل ضروری است

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به «همایش بین‌المللی خانواده مقاوم، چالش‌های اخلاقی در جهان متحول» اذعان کرد: وقتی به مسئله زنان در جامعه نگاه می‌شود فوراً آن را به خانواده ارجاع می‌دهند؛ وقتی که بحث زنان به خانواده ارجاع داده می‌شود ناخودآگاه این توهم شکل می‌گیرد که قبلاً درباره خانواده اندیشیده‎اند، در صورتی که در عین اینکه مسئله خانواده به مسئله زنان ارتباط پیدا می‌کند ولی مسئله خانواده اصالتاً باید مورد توجه خاصی قرار گیرد مخصوصاً از باب حیات اجتماعی چرا که خانواده نهادی است که حافظ ارزش‌ها است و در برابر نهادهای مزاحم از مرزهای خود محافظت می‌کند. ایده همایش بین‌المللی خانواده مقاوم نیز با همین هدف مطرح شد.

دکتر کرمی بیان کرد: امید است در سال‌های آینده آثاری در حوزه نشر وجود داشته باشند که اصالتاً مسئله خانواده و اخلاقیات در خانواده را مورد بحث قرار دهند.