به گزارش پایگاه خبری و رسانه‌ای حوزه‌های علمیه خواهران، در دنیای امروز که تصویر بیش از جوهر وجود اهمیت یافته، زن بیش از هر زمان دیگری در معرض داوری نگاه‌ها است.

صنعت تبلیغات، مد و شبکه‌های اجتماعی از او تصویری ساخته‌اند که در آن، ارزش زن به میزان جذابیت ظاهری‌اش گره خورده است اما در میان این هیاهو، زنانی در سراسر جهان مسیر متفاوتی را انتخاب کرده‌اند که با «پوشاندن» آغاز می‌شود.

مطالعه‌ای در دانشگاه روتردام (۲۰۲۱) نشان می‌دهد زنان محجبه، به‌ویژه در جوامع غربی، اعتمادبه‌نفس و ثبات هویتی بیشتری نسبت به زنان بی‌حجاب دارند.

پژوهشگران این دانشگاه، پس از بررسی ۴۵۰ زن مسلمان در سه کشور اروپایی، نتیجه گرفتند که «پوشش» برای بسیاری از زنان نه محدودیت، بلکه ابزار کنترل بر بدن و نگاه دیگران است نوعی بازپس‌گیری اختیار از جامعه‌ای که عادت کرده زن را به کالایی بصری تقلیل دهد.

در سال ۲۰۱۵ نیز دو پژوهشگر از دانشگاه‌های پنسیلوانیا و لُوون بلژیک در مقاله‌ای مشترک درباره شیء‌انگاری زنان، تأکید کردند که هرچه بدن بیشتر در معرض نمایش قرار گیرد، احتمال اینکه اطرافیان فرد را نه به عنوان انسان بلکه به عنوان «ابزار» ادراک کنند، افزایش می‌یابد.

آنان افزودند که «پوشاندن بدن» در واقع سازوکاری برای کاهش نگاه ابزاری و افزایش احترام اجتماعی نسبت به زنان است.

در همین راستا، نتایج یک پژوهش در دانشگاه کمبریج (۲۰۱۹) نیز نشان داد زنانی که پوشش متناسب فرهنگی و مذهبی خود را حفظ می‌کنند، از سطح بالاتری از آرامش روانی و رضایت در روابط خانوادگی برخوردارند. در مصاحبه‌های عمیق این پژوهش، زنان شرکت‌کننده گفته‌اند که «پوشش» به آنان حس مالکیت بر بدن، استقلال از فشارهای رسانه‌ای و تمرکز بر توانمندی‌های درونی داده است.

از سوی دیگر، در یک تحقیق مشترک بین دانشگاه‌های مالاگا اسپانیا و تورنتو کانادا (۲۰۲۳) مشخص شد زنانی که خود را بر اساس استانداردهای زیبایی رسانه‌ای می‌سنجند، بیش از سایرین دچار اضطراب بدنی، افسردگی و کاهش رضایت از خود می‌شوند.

در مقابل، زنانی که پوشش کامل‌تر دارند، فشار روانی کمتری از سوی مقایسه‌های ظاهری احساس می‌کنند و اعتمادبه‌نفس پایدارتری دارند.در واقع، «پوشش» در این معنا، نه صرفاً پارچه‌ای بر تن، بلکه تصمیمی برای «چگونه دیده شدن» است؛ انتخابی که زن را از نگاه قضاوت‌گر جامعه نجات می‌دهد و او را به خودش بازمی‌گرداند.

در فرانسه، پژوهش‌های مؤسسه IFOP در سال ۲۰۲۲ نشان داد که ۵۶ درصد از زنان محجبه، حجاب را نه مانع بلکه ابزاری برای شناخته شدن بر اساس اندیشه و شخصیت خود می‌دانند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که در جوامع غربی، حتی در شرایط فشار و محدودیت قانونی، زنان مسلمان حجاب را به‌عنوان بیانیه‌ای از آزادی فکری و انتخاب آگاهانه برمی‌گزینند و این امر می‌تواند به تقویت اعتمادبه‌نفس و هویت فردی آنان کمک کند.

روانشناسان نیز تأکید دارند که انتخاب پوشش متناسب، ارتباط مستقیمی با احساس کنترل درونی دارد. دکتر «کریستینا نوفل»، روان‌شناس اجتماعی دانشگاه هامبورگ (۲۰۲۰)، در پژوهشی با عنوان Body Control and Identity نوشت: «زنی که درباره نحوه دیده شدن خود تصمیم می‌گیرد، احساس تسلط بیشتری بر زندگی دارد. این تصمیم، چه در انتخاب حجاب و چه در نوع پوشش، نشانه‌ای از رشد درونی و هویت‌یابی مستقل است.»

از منظر جامعه‌شناسی، حجاب می‌تواند نوعی «بازتعریف زن بودن» در جهان مدرن باشد. وقتی زن، معیارهای بیرونی را کنار می‌گذارد، فرصت می‌یابد که خودش را از نو تعریف کند؛ نه به‌عنوان جسمی برای قضاوت بلکه به عنوان انسانی برای درک.حجاب، برخلاف تصور عمومی، دیواری میان زن و جامعه نیست پلی است میان درون زن و شأن انسانی‌اش. همان‌گونه که یکی از شرکت‌کنندگان در پژوهش کمبریج گفته بود: «من با حجاب، دیده نمی‌شوم تا قضاوت شوم؛ دیده می‌شوم تا شناخته شوم.در پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی در غرب، یک نکته به‌صورت تکرارشونده دیده می‌شود اینکه هرچه بدن زن بیشتر در معرض نگاه عمومی قرار بگیرد، احتمال کاهش ارزشمندیِ خود افزایش می‌یابد.

آزمایش‌های متعددی در دانشگاه‌های اروپا نشان داده‌اند زنانی که با پوشش باز در محیط‌های عمومی ظاهر می‌شوند، بخش بزرگی از هویت خود را در نگاه دیگران خلاصه می‌کنند. در این وضعیت، ذهن مدام درگیر قضاوت بیرونی است که چطور دیده شدم؟ جذاب بودم؟ نگاه‌ها مثبت بود؟ و همین چرخه پنهان، زمینه اضطراب اجتماعی، افت تمرکز و کاهش رضایت از زندگی را فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، همین پژوهش‌ها نشان داده‌اند زنانی که حریم ظاهری بیشتری برای خود قائل‌ هستند حتی اگر از منظر دینی به حجاب نگاه نکنند، احساس «مالکیت بر بدن» و «کنترل بر حدود نگاه دیگران» را تجربه می‌کنند.

محققان این حالت را «قدرت در دیده‌نشدن انتخابی» می‌نامند. یعنی زن خودش تعیین می‌کند کجا و چگونه دیده شود، نه جامعه. این کنترل، به‌طور مستقیم سطح آرامش ذهنی، اعتمادبه‌نفس و رضایت از تصویر بدن را بالا می‌برد.

انتهای پیام/