به گزارش پایگاه خبری و رسانه ای حوزه های علمیه خواهران، به مناسبت روز «اثرگستری طلاب خواهر، مؤلفین و تدوینگران متون درسی» در تقویم هفته پژوهش حوزه های علمیه خواهران گفت و گویی با خانم مریم اسماعیلی پرزان، استاد موفق و دبیر فعال درکارگروه های دوره تدوینگری متون درسی حوزه های علمیه خواهران از استان تهران داشتیم که متن گفت و گو به این شرح است.

ـ شما چند سال سابقه تدریس در حوزه های علمیه خواهران را دارید؟

بنده از سال 1379 مشغول تدریس در حوزه های علمیه خواهران استان تهران شدم و در حال حاضر مشغول به تدریس در سطوح عالی حوزوی 3 و 4 در رشته فقه و اصول هستم.

ـ با توجه به سابقه طولانی که شما در تدریس دارید، به نظر شما کتاب های حوزوی چه اشکالات شاخص آموزشی دارند؟  

متاسفانه مهم ترین ضعف نظام آموزشی کشور ما در تمامی سطوح آموزشی از ابتدایی ترین سطح گرفته تا بالاترین مراتب دانشگاهی و حوزوی، به جای توجه به رویکرد عملی و مهارتی فراگیران و نیازهای جامعه و زمان و دوره حاضر، توجه به رویکرد حفظ محوری و یادگیری سطحی است و یا در برخی نظام های آموزشی مثل حوزه های علمیه به جای توجه به مسئله آموزش محوری به مسئله پژوهش محوری پرداخته می شود.

به عنوان مثال در تمامی سطوح این مراکز آموزشی که از مهم ترین مراکز آموزشی کشورها هستند با توجه به این که مرتبط با مسائل علوم اسلامی هستند، به طور عمده هم به مباحثی توجه و پرداخته می شود که زیرساخت تمامی مباحث علوم انسانی هستند، ولیکن در این مراکز همانطور که عرض شد بیشتر به مسئله پژوهش و طرح نظریات و اقوال دانشمندان پرداخته می شود تا آن که متد و روش فهم مطالب بیان شود.

بنابراین در سیر تحول کتب درسی باید به سیر آموزشی عمیق و در عین حال عملی و کاربردی مباحث بیشتر توجه شود و به جهت همین دغدغه و اهمیت و ضرورت تحول در کتب درسی حوزوی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران از سال 1398 تصمیم گرفت از میان اساتید فرهیخته که سابقه طولانی نیز در امر تدریس کتب حوزوی دارند، تدوینگران متون درسی را تربیت نماید که هم اکنون نیز این دوره با 10 کارگروه در حال آموزش و فعالیت در بازنگری و تدوین برخی از کتب حوزوی است.

ـ به نظر شما که دوره تدوین کتب درسی را در مرکز مدیریت حوزه های علمیه گذراندید، یک کتاب درسی مطلوب باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

یک کتاب درسی مطلوب و اثر بخش جهت یادگیری باید دارای خصوصیات و ویژگی های خاصی باشد به این صورت که محتوای کتاب با اهداف آموزشی آن کتاب مطابقت داشته، در یک خط سیر مشخص و منطقی قرار قرار بگیرد و با یادگیری های قبلی فراگیران نیز تطابق داشته باشد.

به خصوص این که کتاب به پروراندن و ارتقای فراگیران تأکید داشته باشد و نه این که فقط انبوهی از مطالب آموزشی به فراگیر انتقال داده شود و یک ویژگی مهم دیگری که در تدوین یک کتاب درسی باید به آن توجه شود این است که با قوه درک و فهم فراگیران متوسط کلاس اعم از دانشجو و طلبه هماهنگ باشد.

البته برای تدوین یک کتاب درسی مطلوب به جز توجه به ساختار علمی و استاندارد یک کتاب، لازم که به قابلیت یادگیری محتوای درسی به لحاظ سطح ذهنی و علایق و تجربیات فراگیران و البته مهم تر از آن به شرایط و نیازهای جامعه به عنوان یک فرآیند مهم آموزشی هم توجه شود، در غیر این صورت یادگیری بسیار سطحی و بدون فایده باقی می ماند و نخواهد توانست به عنوان یک یادگیری معنادار و مطابق با توانایی، نیازها و ضرورت های زندگی خود فراگیران و جامعه مورد توجه قرار گیرد.

همچنین یک کتاب درسی مناسب، لازم است که با سطح فراگیران به لحاظ قابلیت های زبانی هم مطابقت داشته باشد، یعنی در نگارش متن کتاب به جای استفاده از کلمات نامفهوم و سخت و دشوار از کلمه های مناسب و قابل فهم استفاده شود تا یادگیری آسان و قابل فهم باشد، ضمن این که فرآیند یاددهی دقیقا از همان نقطه ای شروع می شود که مخاطب در آن قرار دارد  نه از جایی که انتظار داریم فراگیر با آموزش کتاب به آن نقطه برسد.

البته باید به این نکته نیز توجه کنیم که یک کتاب درسی مناسب، باید با سطح آموزشی فراگیران هم سنخیت داشته باشد و سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکترای فراگیران در آن لحاظ شود.

بنابراین ضرورت دارد کتاب های درسی به جز انطباق با مؤلفه های استاندارد یک کتاب درسی، براساس موازین یاددهی و یادگیری تدوین و چاپ شده و در اختیار فراگیران قرار بگیرند.

ـ به نظر شما، ارزیابی و تحول کتب درسی چه نتیجه یا نتایجی را ممکن است به دنبال داشته باشد؟

ارزیابی محتوای کتاب های درسی در تمامی سطوح آموزشی به ویژه کتاب های حوزوی و دانشگاهی علاوه بر کمک به افزایش کارایی و اثربخشی آنها، می تواند تحقق مطلوب اهداف آموزشی را نیز به دنبال داشته باشد.

البته ذکر این نکته مهم است که اساسا قبل از تألیف یک کتاب، لازم است که اهداف آموزشی کتاب توسط مؤسسه یا حوزه یا دانشگاهی که تصمیم به تدریس آن مواد و محتوای آموزشی دارد به مؤلف و مدون کتاب انتقال داده شود تا کتاب براساس همان معیارها و اهداف آموزشی تهیه و تدوین گردد.

بنابراین ارزیابی و شناخت نقاط ضعف و قوت متون و محتوای کتاب ها در سیستم متمرکز آموزشی کشور، مطابق شاخص ها و تکنیک های علمی و تجربی و همچنین پیشرفت علم و تکنولوژی و اقدام به اصلاح، تعدیل، تکمیل، تجدیدنظر و طراحی مجدد ساختار آن ها، نقش اساسی در فرآیند سیستماتیک آموزشی و یادگیری و تسهیل، تعمیق و تسریع آن هم برای فراگیران و هم اساتید و معلمان خواهد داشت.

ـ با تشکر از شما بابت فرصتی که در اختیار قرار دادید.