پایگاه خبری و رسانه ای حوزه های علمیه خواهران، مرکز برنامه‌ریزی و نظارت حوزه‌های علمیه خواهران به عنوان یکی از ارکان تصمیم‌گیری در سال‌های اخیر برخی طرح‌های زیربنایی را به اجرا در‌آورده یا آغاز کرده است که کمک قابل توجهی به اصلاح، تسهیل و به‌سازی امور این حوزه‌ها دارد. از جمله این اقدامات تدوین نخستین برنامه میان‌مدت پنجساله و راه‌اندازی سامانه مبنا به منظور مکانیزه کردن امور مربوط به برنامه و بودجه است.

به منظور آشنایی با فعالیت‌های مرکز برنامه‌ریزی و نظارت حوزه‌های علمیه خواهران گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام مهدی قربانی رییس این مرکز انجام داده‌ایم که حاصل آن از نگاه خوانندگان می‌گذرد.

- یکی از زیرمجموعه‌های مرکز برنامه‌ریزی و نظارت حوزه‌های علمیه خواهران که در سایر اجزای تصمیم‌ساز این نهاد تاثیر فراوان دارد، دفتر مطالعات و نظارت راهبردی است. در سال‌های اخیر چه اقداماتی در این دفتر انجام شده است؟

+ در میان اجزای مرکز برنامه‌ریزی و نظارت، دفتر مطالعات و نظارت راهبردی نسبت به سایر اجزا متفاوت است. این دفتر حکم یک پژوهشکده را برای کلیت حوزه‌های علمیه خواهران ایفا می‌کند. نفس راه‌اندازی این دفتر از جمله اقدامات جدید مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران است و بنا است مطالعات راهبردی حوزه‌های علمیه خواهران در این دفتر انجام شود.

* تدوین برنامه میان‌مدت پنج‌ساله حوزه‌های علمیه خواهران

در طول مدت کوتاهی که از تاسیس این دفتر می‌گذرد، دستاوردهای خوبی در آن حاصل شده است؛ اولین خروجی این دفتر برنامه میان‌مدت پنج‌ساله است که در ستاد مرکز به جمع‌بندی نهایی رسیده و به شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران تقدیم شده است. این برنامه مسیر حرکت پنجساله حوزه‌های علمیه خواهران را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند این حوزه‌ها بعد از پنج سال در کدام نقطه قرار خواهند گرفت و برای رسیدن به آن چه اقداماتی در ستاد،‌ استان‌ها و واحدهای علمی تربیتی لازم است انجام گیرد.

در کنار این کار،‌ این دفتر تهیه سند آمایش سرزمینی را آغاز کرده است. برنامه پنج‌ساله حوزه‌های علمیه خواهران یک برنامه تجمیعی است و توزیعی نیست، به عنوان مثال در برنامه پنج‌ساله تاکید شده است که تحصیلات تکمیلی باید توسعه یابد، اما برنامه پنجساله متکفل پاسخ به این نبوده است که چه رشته‌هایی در چه استان‌هایی توسعه یابد. طبیعتا اگر اجرای برنامه پنج‌ساله بر مبنای یک عقلانیت مناسبی نباشد، بعد از پنج سال با مشکلاتی مواجه خواهیم بود.

* تهیه سند آمایش و نظام مسائل حوزه‌های عملیه خواهران

در کنار تدوین سند آمایش، اقدام ارزشمندی در اداره رصد و آینده‌پژوهی در حال رقم خوردن است و همکاران ما در این اداره تلاش می‌کنند تا نظام مسائل حوزه را طراحی کنند. این اتفاق کمک می‌کند که مسائل کلان آن امروز و 10 سال آینده حوزه را احصا کنیم. طبیعتا تا زمانی که این مسائل را ندانیم نمی‌توانیم به سوی برنامه‌ریزی صحیح حرکت کنیم. به همین دلیل کارشناسان ما با همکاری برخی کارشناسان بیرونی بر اساس مدل‌های روزآمد و استاندارد در حال تدوین نظام مسائل هستند تا در یک افق منطقی نسبت به مواجهه با هر یک از این مسائل آمادگی پیدا کنیم.

- یکی دیگر از زیرمجموعه‌های مرکز برنامه‌ریزی و نظارت اداره کل برنامه، بودجه و ارزیابی است. مهم‌ترین اقداماتی که در این اداره‌کل در سال‌های اخیر انجام گرفته چیست؟

+ می‌توان گفت اداره کل برنامه، بودجه و ارزیابی عملکرد نبض عملکرد حوزه‌های علمیه خواهران را در دست دارد. اگر این اداره‌کل به خوبی به وظایف خود عمل کند، بخش قابل توجهی از امور حوزه‌های علمیه خواهران به خوبی پیش خواهد رفت و در غیر این صورت بقیه بخش‌های مرکز، استان‌ها و واحدهای علمی تربیتی با مشکل مواجه خواهند شد.

این اداره‌کل از چهار اداره برنامه‌ریزی عملیاتی (اجرایی)، بودجه، ارزیابی عملکرد و آمار و اطلاعات تشکیل می‌شود. مرور عناوین این ادارات نشان می‌دهد این اداره‌کل چه اندازه دارای اهمیت است. همه برنامه‌های ستاد مرکز، استان‌ها و مدارس از طریق این اداره‌کل مورد بررسی قرار می‌گیرد و مصوب می‌شود.

* مشارکت مدارس علمیه در فرایند تدوین و اجرای برنامه

در این اداره‌کل اتفاقات مبارکی در سال‌های اخیر رقم خورده است. پیرو تعیین راهبرد مدرسه‌محوری از سوی مدیر حوزه‌های علمیه خواهران، این اداره‌کل تصمیم گرفت با محوریت مدرسه، برنامه و بودجه‌ را گسترش دهد. به همین دلیل از سال گذشته برای نخستین بار بودجه‌ریزی واحدهای علمی تربیتی به خود آنها واگذار شده است. بر همین اساس به همان سیاقی که برای ستاد مرکز عمل می‌شد، برای هر یک از استان‌ها و مدارس علمیه سقف اعتباراتی مشخص می‌شود، استان‌ها بر اساس سقف اعتبارات برنامه‌های خود را آماده می‌کنند، در استان کمیسیون توسعه و برنامه استان تشکیل می‌شود، همه برنامه‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، با حضور نماینده مرکز برنامه‌های مدارس در آن کمیسیون بررسی می‌شود و پس از تصویب به ستاد ارسال می‌شود این برنامه‌ها پس از رفع اشکالات به عنوان برنامه و بودجه مصوب استان ابلاغ می‌شد.

این اتفاق بسیار بزرگی در تاریخ حوزه بود. هنوز نهادهای مشابه چنین رویه‌ای را اتخاذ نکرده‌اند. امروز مدیر و معاون استان و مدرسه علمیه نمی‌تواند نسبت به این مسائل بی‌تفاوت باشد، چون می‌داند خود او باید نسبت به برنامه‌ها و بودجه تدبیر کند، لذا سطح تصمیم‌گیری در حوزه‌های علمیه خواهران نسبت به سال‌های گذشته به شدت توسعه یافته است. امروز مجموعه برنامه و بودجه حوزه‌های علمیه خواهران به 2500 صفحه رسیده است و می‌دانیم در حوزه‌های مختلف فرهنگ، آموزش و پشتیبانی و ... چه اتفاقاتی رخ می‌دهد.

* بومی‌سازی سامانه مبنا برای حوزه‌های علمیه خواهران

امسال اتفاق مهم دیگری نیز رقم خورد و برای ارتقای سطح برنامه‌ها با همکاری مرکز فناوری اطلاعات، سامانه مبنا تهیه شد. این سامانه در بین نهادهای مذهبی به صورت انحصاری در اختیار حوزه‌های علمیه خواهران قرار دارد. این سامانه حتی در سطح کشور سامانه کم‌نظیری است. سامانه مبنا تمام فرایند برنامه‌ریزی، بودجه‌ریزی و ارزیابی عملکرد را در خود جای داده است و بنابراین این فرایند به صورت مکانیزه دنبال خواهد شد.

در این سامانه برنامه‌های ذیل راهبردها به تفکیک معاونت، استان و... به نمایش درمی‌آید و درصد پیشرفت برنامه‌ها به تفکیک اجزای مختلف نمایش داده می‌شود. معاونت‌های مختلف حوزه‌های علمیه خواهران نیز از استقرار این سامانه استقبال کرده‌اند زیرا موجب می‌شود رصد دقیقی نسبت به عملکرد زیرمجموعه صورت گیرد.

* افزایش 300 درصد اعتبارات واحدهای علمی تربیتی

پیرو راهبرد مدرسه‌محوری مرکز برنامه‌ریزی و نظارت تمرکز بودجه‌ای خود را نیز بر واحدهای علمی تربیتی قرار داده است. ما تلاش کردیم تا عرصه را برای تصمیم‌گیری از سوی واحدهای علمی تربیتی توسعه دهیم. به همین دلیل امسال در اعتبار مدارس علمیه افزایش 300 درصدی را شاهد بودیم که یک افزایش تاریخی به شمار می‌رود. در این سال‌ها نسبت به ارتقای معیشت کادر و اساتید مدارس اقدامات خوبی صورت گرفته است، هرچند وضعیت معیشت با استانداردها فاصله فراوانی دارد اما ما تلاش کردیم بیشترین حمایت را از کادر و اساتید داشته باشیم.

به طور کلی در 4 سال گذشته سطح اعتبارات کلی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران حدود 90 درصد افزایش داشته است اما مرکز مدیریت حق الزحمه کادر مدارس را 198 درصد افزایش داده است یعنی تقریبا دو برابر افزایش بودجه کل. به طور کلی تمام تلاش‌ها بر این است که مدارس به نحو مطلوبی پشتیبانی شوند چون بر اساس راهبرد مدرسه‌محوری تمام اتفاقات خوب در مدارس رخ می‌دهد و اگر مدارس ضعیف باشند هرچند ستاد قوی شود، ضعیف خواهیم بود.

ارزیابی عملکرد حوزه‌های علمیه خواهران نیز در این اداره‌کل انجام می‌شود؛‌ سالانه دو نوبت گزارش عملکرد تهیه و به صورت تجمیع‌شده و استاندارد به شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران ارائه می‌شود. اداره آمار که این گزارش‌های 6ماهه را تهیه می‌کند در حال پیگیری راه‌اندازی سامانه جامع آمار است تا تمام  اتفاقات حوزه فرادید تصمیم‌گیران آن باشد.

اداره بودجه هم ماهانه نسبت به تخصیص تمام مدارس علمیه، مدیریت‌های استانی و ستاد اقدام می‌کند که حجم زیادی از کار را می‌طلبد.

- مهم فعالیت‌های اداره‌کل توسعه و تحليل سيستم‌هاي سازمانی در سال‌های اخیر چه بوده است؟

+ یکی از اداره‌کل‌های تاثیرگذار ستاد مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران اداره‌کل توسعه و تحلیل سیستم‌ها است. یکی از اداره‌های این اداره‌کل اداره قوانین است. همه قوانین حوزه‌های علمیه خواهران در این اداره آماده می‌شود. البته در نتقیح قوانین از بخش‌های تخصصی استفاده می‌شود، جلسات متعدد و کارشناسی برگزار می‌شود و جهت تصویب‌خواهی به شوراهای تخصصی ارجاع می‌شود.

این قوانین و مقررات بعد از تصویب در ستاد جهت تصویب نهایی در اختیار شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران قرار می‌گیرد. این اداره در سال‌های اخیر اقدامات فراوانی انجام داده‌ است و در حال حاضر اولویت آن تنقیح قوانین است؛ اخیرا آیین‌نامه خوابگاه‌ها با پیگیری این اداره مصوب شده است، آیین‌نامه انضباطی مراحل تصویب را می‌گذراند و آیین‌نامه تصویب و انحلال واحدهای حوزوی پس از تصویب در مرکز مدیریت جهت تصویب به شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران ارائه شده است.

اداره دیگر این اداره کل اداره فرایندها و تشکیلات است که فعالیت‌های مهمی دارد، چرا که تنقیح و استانداردسازی فرایندهای حوزه‌های علمیه خواهران را برعهده دارد. تعیین وظایف بخش‌‌های مختلف حوزه‌های علمیه خوارهان از فعالیت‌های آن است و کاستی‌ها در این زمینه می‌تواند روند پیشرفت‌ها را کند می‌کند. اکنون این اداره مشغول بررسی وظایف مدیریت‌های استانی حوزه‌های علمیه خواهران است.

یکی از کارهای مهم دیگر این اداره، کارسنجی است. کارسنجی یک فعالیت بسیار تخصصی است که همکاران ما به عنوان کارشناسان متخصص دانش آن را در حوزه‌های علمیه خواهران بومی کرده‌ند. به طور کلی بعید می‌دانم هیچ یک از مجموعه‌های حوزوی تاکنون دانش کارسنجی را بومی کرده باشند. اقدام مهمی که در کارسنجی انجام می‌شود این است که فعالیت‌های واحدهای مختلف سازمانی مورد سنجش قرار می‌گیرد تا متناسب با خروجی آن، سازمان نفرات لازم برای انجام فعالیت‌ها پیش‌بینی شود و مورد نظر قرار گیرد.

در این اداره‌کل اداره تجزیه و تحلیل سامانه‌ها هم جدیدا راه‌اندازی شده است. حوزه‌های علمیه خواهران حقیقات در بحث فناوری اطلاعات پیشتاز و مایه افتخار است. اما اگر از آن مراقبت نکنیم احتمال آسیب در این حوزه وجود دارد. این اداره تلاش می‌کند تا با نظارت بر سامانه‌ها تمام فرایندها به درستی در سامانه‌ها تعریف شوند و سامانه‌ها خروجی‌ای متفاوت از واقعیت به دست ندهند.

- اگر مطلبی باقی مانده است که مایلید به آن اشاره کنید، بفرمایید.

+ مرکز برنامه‌ریزی و نظارت تلاش می‌کند تسهیل‌گر امور حوزه‌های علمیه خواهران در سطوح و لایه‌های مختلف باشد. هر جا احساس کنیم هر اقدامی مانع تسهیل‌گری باشد در آن تجدیدنظر می‌کنیم. تمام تلاش ما این است که فرهنگ برنامه‌ریزی و برنامه‌محوری را در حوزه‌های علمیه خواهران توسعه دهیم و اکثر موارد توضیح داده شده با همین هدف دنبال می‌شود. حوزه با برنامه‌های هوشمند می‌تواند به اهداف خود برسد و نمی‌تواند با تصمیمات روزانه و ماهانه و مقطعی در یک قله فاخر بایستد. برای به دست آوردن افتخارات تاملایت زیادی باید صورت گیرد و همه اینها در دل برنامه‌ریزی رقم می‌خورد. ما نیز امیدواریم با عنایت پروردگار امر برنامه‌ریزی را به یک فرهنگ عمومی تبدیل کنیم.