به گزارش پایگاه خبری و رسانه‌ای حوزه‌های علمیه خواهران/ قم، دومین جلسه از سلسله نشست‌های «وقایع روز در بستر آینده‌نگری» با موضوع «تحلیل تربیتی» دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۴۰۴ با ارائه‌ حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد رئیس پژوهشکده زن و خانواده و با حضور  اعضای قرارگاه آوای قم و کادر مدیریت استان در سالن جلسات مدیریت استان قم به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین زیبائی‌نژاد در این نشست با اشاره به ایجاد بحران‌های اجتماعی و فرهنگی در وقایع اخیر و جنگ ۱۲ روزه اظهار کرد: با توجه به قرائن و بشارتهایی که مومنین نوید داده شده، خداوند مقرر فرموده که در زمان مشخصی، اسرائیل توسط مؤمنان نابود شود و خود نیز اسبابش را فراهم می‌کند، اما نه به این معنا که ما هیچ تلاشی نکنیم، بلکه مؤمنین در تعامل با خداوند نقش پیدا می‌کنند و اگر همین مؤمنان، ارتباط با خداوند را از دست بدهند، دیگر نمی‌توانند به مقصد اصلی برسند.

وی با استناد به آیات سوره بقره تصریح کرد: اگر طبق آیه إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ" (بقره/۶) خداوند را انکار کنند قدم بعدی را خداوند برمی‌دارد و خَتَمَ ٱللَّهُ عَلَیٰ قُلُوبِهِمۡ وَعَلَیٰ سَمۡعِهِمۡ وَعَلَیٰٓ أَبۡصَٰرِهِمۡ غِشَٰوَةࣱ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِیمࣱ (بقره/۷) محقق می‌شود. مانند کافرانی که  در قلبشان مرض است و خداوند هم یک مرض دیگری به آنها اضافه می‌کند طبق آیه فِی قُلُوبِهِم مَّرَضࣱ فَزَادَهُمُ ٱللَّهُ مَرَضࣰا... (بقره/ ۱۰) یعنی دستگاه الهی اینگونه است که هم مومنین را هدایت می‌کند و هم کفار را در گمراهی و دنیاطلبی‌شان غرق می‌کند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده افزود: جامعه شناس هم بر اساس مشهودیات و محسوسیات خود تحلیل می‌کند مثلا در اوایل انقلاب یک تحلیلگری معتقد بود: چگونه می‌شود یک جوان یا نوجوان با آن‌همه شور و شوق جوانی و شهوات جنسی، به تمام لذات دنیوی پشت کند و به جبهه جنگ برود؟! او علت این مسئله را ایجاد هیستریک و موج روانی توسط حضرت امام(ره) در بین جوانان میدانست! یعنی جامعه‌شناسان فقط طبق مشهودات و مواضع مادی‌شان تحلیل می‌کنند و به برخی امور توجهی ندارند که این مسئله از ضعف فرهنگی آنان نشأت می‌گیرد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین زیبائی‌نژاد ادامه داد: تاریخ‌نگار مشهور یونانی که ۲۵۰۰ سال پیش می‌زیست، معتقد بود پارسیان، مادها و پارتها که هرکدام در قسمتی از ایران حکومت می‌کردند، هیچ قومی مانند پارسیان (هخامنشیان) از عادت‌ها و رسوم بیگانگان در پوشاک و خوراک و... تقلید نمی‌کنند و اینکه چرا جامعه ما به این سرعت اسیر مُدهای غربی می‌شود، مربوط به انقلاب و قبل و بعد آن نیست، بلکه از چندین هزار سال پیش در رسومات فرهنگی مقلد سایر ملت‌ها بودند که البته برخی معتقد بودند ایرانی‌ها کمال‌گرا هستند و از هر رسوم نو و متجددی استقبال می‌کنند.

وی تصریح کرد: فرهنگ و ذخایر فرهنگی را می‌توان نادیده گرفت و یا گاهی انکارش کرد، اما این ذخیره‌های فرهنگی در موقعیت‌های حساس مثل بحران‌های اجتماعی خودش را نشان می‌دهد، به‌عنوان نمونه آمریکای جدید که کمتر از ۲۵۰ سال است که توسط اروپایی‌ها بر مبنای خشونت، وحشیگری و خودبزرگ‌بینی بنا شده، ضعف فرهنگی خود را در مواقع خاص و بحران‌های اجتماعی بروز می‌دهد مانند غارت سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌ها در لحظه اول وقوع سیل و زلزله و... 

استاد زیبایی‌نژاد اضافه کرد: جامعه‌ای که بر اساس مودّت، رحمت، مساوات و خیرات و مبرّات بنا شده باشد و یا با فرهنگ محبت اهل بیت علیهم السلام آشنا باشد و خدمت‌رسانی به زائرین را ارزش بداند، در هنگام بروز بحران‌های اجتماعی هم در کنار سختی‌ها و زشتی‌ها، زیبایی و جلوه‌ها به ثبت می‌رساند مانند ایام کرونا که گروهی حتی برای دفن و کفن عزیزانشان شرکت نمی‌کرند اما در عین حال، گروهی بصورت جهادی و داوطلبانه برای غسل و دفن و کفن متوفیان کرونا حاضر می‌شدند که از این ذخیره‌های فرهنگی و جلوه‌های زیبا در بحران‌ها نباید غافل شد.

وی گفت: این ذخایر فرهنگی در دو موقعیت بروز و ظهور پیدا می‌کند: یکی در بحران‌های اجتماعی و دیگری در مواقعی که راهبران تربیتی و اجتماعی، ذخیره‌های فرهنگی کشور را شناسایی کنند و بتوانند در بسترهای مربوطه، جریان اجتماعی را ایجاد کرده، راهبری کنند و در صورت نیاز، اصلاح نموده و این ظرفیت را غنی‌سازی کنند.

رئیس پژوهشکده با طرح این سؤال که «هدف اصلی از تربیت چیست؟» اذعان کرد: با توجه به سند تحول آموزش و پرورش و یا سند تحول حوزه‌های علمیه، هدف از تربیت، پرورش یک فرد مؤمن، باتقوا، انقلابی و... است. اما برخی معتقدند که مشکل اصلی ما در نظام تربیتی این است که نظام تربیتی ما بر پایه هستی‌شناسی فردی بنا شده و در امر تربیت، تنها بر تربیت فرد متمرکز می‌شویم، در حالیکه هدف از تربیت، هم پرورش فرد است و هم پرورش اجتماع. به بیان دیگر، باید بگوییم فردیت آمده که چه جامعه‌ای را تشکیل دهد و انسجام و پیوند اجتماعی را حول محور چه چیزی می‌داند؟

وی افزود: با وجود فردگرایی، فرهنگ عمومی می‌رود به این سمت که یک فرد داشته باشیم و یک دولت و وساطت خانواده در تربیت فرد از بین می‌رود! چون دولت در تربیت فرد، یکسری اهداف اجتماعی را دنبال می‌کند، اما خانواده به دنبال تحقق اهداف فردی خود است مانند پدری که آهنگر موفقی است و میگوید دوست دارم پسرم آهنگر شود و اصلا فکر نمی‌کند که جامعه به چه مشاغلی بیشتر نیاز دارد.

حجت‌الاسلام و المسلمین زیبایی‌نژاد در ادامه تصریح کرد: در ادبیات اهل‌بیت علیهم‌السلام به وفور می‌بینیم که از کلیدواژه «امّت» بسیار استفاده می‌شده و هدفشان شکل‌دهیِ فرد به اجتماع و جامعه‌گرایی بوده که دو رابطه شکل می‌گیرد: رابطه عرضی و رابطه طولی.

وی اضافه کرد: رابطه طولی بین مردم و ولیّ خداست که با کلیدواژه امّت شکل گرفته (انا علیٌ اَبَاها هذه الاُمّه) و این یعنی رابطه مبتنی بر عاطفه و مودّت‌بخشی است که در آن ولیّ اقتدار دارد و مردم مطیع او هستند ولی در عین حال این پیروی بر اساس ایمان قلبی، مودّت و محبت است و منظور از رابطه عرضی به قول مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی از اساتید برجسته، (انماالمومنون اخوه و اصلحوا بین اخویکم...) اینکه مؤمنین در بلاد اجتماعی باید بر اساس پیوند برادری، احساس مسئولیت مبتنی بر محبت، مساوات و ایثار و... باشند.

ایشان با استناد بر اقوال مذکور تأکید کرد: بر مبنای این رابطه عرضی، با دختر کم‌حجاب هم باید بر همین مبنا رفتار نمود و از رفتار ما، این رابطه برادری و مساوات فهم شود تا امر به معروف و نهی از منکر ما تاثیرگذار باشد و مخاطب باید بفهمد که این غضب و ناراحتی ما از نوع پوشش او، از نوعِ غضب مادر نسبت به فرزندش است و از دلسوزی، محبت، نگرانی و احساس مسئولیت نشئت می‌گیرد.

وی خاطرنشان کرد: دروس حوزوی و دانشگاهی ما تا چه میزان ناظر به ایجاد پیوند اجتماعی بین اقشار جامعه هستند؟ در حالیکه در آموزه‌های دینی ما سفارش اکید بر دیدار و ملاقات یکدیگر شده و مومن نسبت به برادر دینی خود باید بگونه‌ای باشد که اگر مدتی از وضعیت و حال و روز او بی‌خبر ماند، خودش ملامت کند و مؤمنین ما مصداق این شعر هستند که بنی آدم اعضای یک پیکرند و اگر به مؤمنی آسیبی رسید، باید ناراحتی و بی‌قراری آن در مومن دیگری احساس شود.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به نوع ادبیات اهل‌بیت علیهم السلام اشاره نمود و اذعان کرد: در کلام حضرات معصومین ما دو هدف دنبال می‌شود: یکی ساخت اجتماع بزرگ ایمانی یعنی اجتماع مومنانه‌ای که مناسباتش بر اساس ایمان، تقوا و اولویت‌های الهی شکل گرفته باشد و همین امر موجب جلب نظر خداوند می‌شود. 

وی در استناد سخن خود روایت امام صادق علیه السلام را تبیین نمود که ایشان فرمودند: هر گروهی از مؤمنان که ۳ نفر یا بیشتر کنار هم قرار بگیرند، به تعداد هرکدام از آنها ملائک نازل می‌گردند و همراه با آنها به دعا و استعاذه می‌پردازند، اما اگر اجتماعی از منکران با هم گروهی تشکیل دهند، به ازای هرکدام از آنان، ۱۰ شیطان به آنان اضافه خواهد شد و آنها را در رسیدن به هدفشان یاری خواهد کرد.

حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد گفت: دسته دوم روایات می‌گویند: اجتماعی تشکیل بدهید که در آن، برنامه‌های اهل‌بیت علیهم السلام پیاده شود و احیای امر الهی شود مانند مذاکرات علوم دینی که قلب مؤمن را احیا می‌کند چنانچه امام کاظم علیه السلام می‌فرمایند: برای شیطان و اطرافیانش چیزی ناراحت‌کننده و مرگبارتر از این نیست که نظاره‌گر اجتماع برادران دینی باشد و ببیند مؤمنین به دیدار یکدیگر می‌روند، مذاکرات علمی می‌کنند و کلام اهل‌بیت (ع) بین آنها جاری می‌گردد، در این حال شیطان از شدت ناراحتی فریاد می‌زند و صدایش به ملائک الهی میرسد و تمام ملائک او را لعنت می‌کنند و همین امر سبب رانده شدن و سرکوب شدن شیطان می‌گردد که در اینصورت شیطان در این اجتماعات نفوذ پیدا نخواهد کرد.

ایشان با استناد به روایات مذکور به نکته‌ای تربیتی در خصوص فرزندان تأکید کرد و گفت: فرزندانتان را از سنین ۴-۵ سالگی وارد اجتماعات دینی نموده تا هویت آنها در این اجتماعات شکل بگیرد چرا که انسان باید وارد اجتماعی بشود که در آن مسئله اجتماعی بسازد و آن را تحلیل کند و اگر در چنین موقعیت‌هایی قرار نگیرد، به فردیت خودش متمرکز شده و جهانِ اَبَرفردگرایی پدید می‌آید و دیگر آرمان‌های اجتماعی برایش اهمیتی نخواهد داشت، بالاخص در عصر ما که از همه طرف مورد هجمه و تهدید قرار گرفتیم و شیعیان در اقلیت هستند و تنها راه در امان ماندن، ورود و فعالیت در این اجتماعات است.

وی افزود: باید حواسمان باشد این جنگ ۱۲ روزه را خداوند مدیریت کرد و به خیر گذراند پس اگر ما عواملی را که به انسجام ایمانی کمک می‌کند را مورد توجه قرار ندهیم و به سمت شکل‌دهی جامعه ایمانی هدایت نکنیم و پیوندهای اجتماعی را تقویت نکنیم، قطعا در زمان وقوع بحران‌های اجتماعی، نمی‌توانیم از ذخایر فرهنگی استفاده کنیم؛ پس یکی از رسالت‌های طلاب خواهر، شکل‌دهی جماعت‌های ایمانی خواهد بود و اولویت با تشکیل جامعه ایمانی و سپس ایجاد تشکّل‌ها و هیئت‌های مذهبی خواهد بود.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده در پایان به آسیب‌ها و موانع تربیتی در عصر امروز اشاره کرد و گفت: اینکه چرا جوانان و نوجوانان ما بیشتر جذب مادحین می‌شوند تا سخنرانان، به این علت است ما نتوانستیم ایمان را به مردم بچشانیم و فقط از امر و نهی‌ها دم زده‌ایم اما مداحان فقط از محبت اهل بیت سخن گفته‌اند و نیز دلیل دیگر اینکه، جوانان ما در هیئت‌ها، بصورت گروهی تعامل دارند و کنشگرند اما در مساجد و سخنرانی‌ها منفعل‌اند و مصرف‌کننده و این امر با روحیه جوانان سازگار نیست، پس جوانان و نوجوانان باید «الدّینُ الّا الحُبّ» را از کلام و رفتار ما دریافت کنند تا به تَبَع آن، امر و نهی ما را بپذیرند.