خانم اعتمادی، تزکیه و تقویت فضائل اخلاقی و بنیه‌ی علمی را رمز موفقیت مدرسان حوزه دانست و گفت: تزکیه و تقویت فضائل اخلاقی، به اندازه ای مؤثر است که حتی اگر استادی از نظر علمی، بسیار غنی باشد اما از نظر رعایت اخلاق مدرسی ضعیف باشد، موفقیت چندانی در حیات علمی خود کسب نمی کند.
اشاره:
خانم نرگس اعتمادی، از اساتید متعهد و مجرب مرکز تربیت مدرس صدیقه کبری(س) و جامعه الزهرا(س) است که از سال1392 دروس مربوط به رشته فقه و اصول در سطح 2و3 را تدریس می کند. وی، فارغ التحصیل سطح چهار در رشته فقه و اصول جامعة الزهراء(س) بوده و در مرکز تخصصی فقه و اصول جامعه الزهرا(س)، راهنمایی مقالات کارورزی و پایان نامه ها و مشاوره علمی به اساتید و ارائه مقالات و منابع در راستای بحث های علمی و ... را برعهده دارد. از دیگر فعالیت های این استاد گرانمایه، می توان به عضویت در انجمن علمی اصول و نیز تبلیغ در استان های مختلف اشاره کرد.
برای آشنایی بیشتر با این استاد گرامی و آگاهی از نظرات وی در موضوعات آموزشی و مسائل مربوط به حوزه های علمیه خواهران گفتگویی انجام دادیم که در ادامه تقدیمتان می شود:
* استاد گرامی، در آغاز گفتگو، از چگونگی شروع همکاری تان با مرکز تربیت مدرس حضرت صدیقه کبری(س) برای خوانندگان عزیز بفرمایید؟
همکاری در این مرکز، با دعوت به تدریس در سال 96 آغاز شد. با توجه به اینکه رویکرد این مرکز، در راستای تربیت مدرس است و طلاب عزیز از شهرستان های مختلف حضور دارند، می توان از وضعیت حوزه و نیازهای علمی و فرهنگی آن در مناطق مختلف آگاه شد و متناسب با این نیازها و ظرفیت طلاب، برای تدریس و بیان مطالب علمی، برنامه ریزی کرد. علاوه بر آنکه می توان از فرصت های کوتاه برای بیان تجربیات و قرائت احادیث کاربردی در زمینه‌ی مشکلات فردی و اجتماعی و اخلاقی، استفاده کرد.
* ارزیابی حضرتعالی در مورد روند تحصیل و تربیت استاد در حوزه ها چگونه است؟
بحمدالله زمینه های خوبی برای بهره مندی علمی طلاب و آمادگی تدریس ایجاد شده است؛ اما با تلاش مضاعف طلاب و برنامه ریزی برای پیشرفت هرچه بیشتر علمی در این مرکز، ان شاءالله شاهد پرورش اساتید با بنیه‌ی علمی قوی خواهیم بود که باعث رونق علمی در حوزه های شهرستان ها خواهند بود.
*در مورد وضعیت فعلی جامعه و وجود کرونا، آموزش ها غیرحضوری شده، به نظر حضرتعالی، معایب و مزایای این نوع تحصیل چیست؟ و آیا می توان به این پدیده جدید، به نگاه یک فرصت نگاه کرد یا بحران؟
اگر کسی هدف والایی در زندگی داشته باشد، از هر فرصتی برای تعالی در زندگی علمی و دینی خود استفاده می کند، درشرایط فعلی هم برخی طلاب از ظرفیت های ایجاد شده، کمال استفاده را می کنند و حتی برخی در کنار زندگی شخصی و طلبگی از این فرصت برای حفظ کامل قرآن استفاده کرده اند، اما برخی هم به بهانه محدودیت های موجود، در بحث علمی دچار رکود شده و حتی در زندگی روزمره خود دچار سستی و رخوت شده اند.
طلاب باید با هدفی والا و با استفاده از فرصت های ایجاد شده در این شرایط، تمام تلاش خود را در راه کسب علم و عمیق خوانی دورس حوزه با کمک مباحثه، به کار برند.
کسی که هدفش سربازی امام زمان أرواحنا فداه باشد، از هر لحظه و در هر شرایطی از رسیدن به این هدف غافل نمی شود.
* به نظر شما، طلاب چگونه می توانند بهترین بهره را در فرصتی که در حوزه ها حضور دارند، داشته باشند؟
با توجه به اینکه علم بدون تزکیه، جهل محض است، لذا با عنایت ویژه به امر تزکیه طلاب توسط اساتید برجسته در کنار تعلیم، سبب رشد همه جانبه در عرصه های مختلف زندگی خواهد شد؛ اگر طلبه به معرفتی دست پیدا کند که بتواند در عرصه های مختلف زندگی، اولویت ها را تشخیص دهد و به وظیفه خود عمل کند، در زندگی علمی، دینی، فردی و اجتماعی خود موفق خواهد شد.
* با توجه به اینکه حضرتعالی هم طلبه بودیم و هم در جایگاه استاد تجربه دارید، آیا می توان علوم حوزوی را به صورت کاربردی در زندگی روزمره به کار برد؟
بله؛ با توجه به هدف مقدس علوم حوزوی، می توان از این علوم در زمینه های مختلف زندگی استفاده کرد و چه بسا درسی به ظاهر، در زندگی روزمره، کاربردی نداشته باشد، اما استاد، با هنر و ظرافت خاص در ضمن بیان مطالب علمی، آن را بر یکی از مسائل روز مره تطبیق کند. به عنوان نمونه، در بیان مفهوم «تجری» در علم اصول، می توان از تضییع حق عبودیت خداوند صحبت کرد و به دنبال آن از تضییع حقوق دیگران به بهانه تحصیل علم صحبت کرد و یا اینکه در خلال بیان مباحث علمی، یکی از شبهات علمی را مطرح کرد که پاسخ آن، در درسی است که طلاب فرا می گیرند و نمونه هایی از این دست که فراوانند.
* از نظر شما به عنوان یک استاد، در برنامه‌ریزی های آموزشی و حوزه اخلاقی-تربیتی، شایسته است چه مواردی لحاظ شود؟
اگر در برنامه ریزی های آموزشی، برای هر درسی در زمینه تعیین سر فصل و محدوده و کتاب درسی، از نظرات اساتید با تجربه استفاده شود، بهتر است؛ در حوزه اخلاق هم اگر به شکل منظم و با برنامه ریزی، از اساتید برجسته اخلاق استفاده شود و سلسله مباحث اخلاقی، طبق نیازهای جامعه مطرح شود، در جهت رشد معنوی طلاب بسیار مؤثر است.
* آسیب هایی که در حال حاضر دامنگیر طلاب و استادان حوزه است؛ به نظر شما چه مواردی هستند؟
در طلاب میتوان گفت که انگیزه ضعیف در امر تحصیل و کسالت علمی، گاها عدم رعایت ضوابط اخلاقی و دینی در محیط علمی، عدم اهتمام کافی در مباحثه دروس؛ ضعیف بودن پشتکار و انگیزه و نشاط علمی از جمله آسیب هاست. همچنین نکته ای که باید به آن توجه شود این است که متأسفانه برخی طلاب نسبت به فراگیری متن عربی و صحیح خوانی عبارت اهتمامی ندارند و این امر سبب ایجاد مشکلاتی از جمله در امر تدریس و نیز موجب ضعیف شدن بنیه علمی طلاب در حوزه می شود، طلاب عزیز باید از راه مطالعه و مباحثه در صدد رفع این مشکل باشند و تنها به خواندن جزوات و شرح های فارسی و حفظ مطلب نپردازند.
در اساتید نیز کم رنگ شدن دلسوزی علمی در رابطه با طلاب، کم شدن صبر و سعه صدر در امر تدریس و برخورد با طلاب، کم کاری در ایجاد فضای صمیمی و با نشاط همراه با رعایت حرمت محفل علمی از جمله مواردی است که باید رفع شود.
* به نظر حضرتعالی، باید رویکرد حوزه ها، روش های نوین آموزشی باشد یا به همان شیوه سنتی، پای بند باشند؟
قطعا استفاده از روش های نوین در دروس حوزوی، موجب پیشرفت می شود اما به شرطی که روش سنتی حوزه که بر محور مطالعه و مباحثه است، اجرا شود. شیوه های نوین در کنار روش سنتی، موجب تسریع در بدست آوردن مطالب علمی شود و از سوی دیگر می توان با روش های نوین، دستاوردهای علمی را با دیگران به اشتراک گذاشت و از نظرات آنها آگاه شد.
* با اینکه شما سال ها تجربه تدریس دارید و در کسوت استاد مشغول به خدمت رسانی در حوزه های علمیه هستید، ویژگی های استاد نمونه به نظر شما چیست؟
مؤدب به آداب و متخلق به اخلاق اسلامی، مراعات شئونات طلبگی، تسلط علمی، سعه صدر، تواضع، روابط اجتماعی قوی با طلاب، دلسور در امر تربیت و تعلیم طلاب.
*در امر تدریس، آیا کتبی که در حال حاضر در حوزه تدریس می شوند و شیوه‌های کنونی تدریس درحوزه، پاسخگوی نیازهای جامعه هست یا باید تغییری صورت گیرد؟
کتب خوب است؛ اما از آنجایی که معمولا تدریس کل کتاب در فاصله زمانی محدود، امکان پذیر نیست، لذا خوب است سرفصل هایی انتخاب شود که متناسب با مسائل روز و نیازهای فعلی جامعه باشد و در کنار آن از مطالب جدید علمی و کاربردی به تناسب، برای تکمیل مباحث علمی استفاده شود و اگر قرار بر تغییر کتب است، باید غنای علمی کتب، متقدم و جهات مثبت آنها حفظ شود و از طرفی نواقص و اشکلات آنها برطرف شود که البته این کار، با به کارگیری اهل فن، میسر خواهد شد.
* گاها مشاهده می شود برخی طلاب، با انگیزه بالا وارد حوزه می شوند، ولی اندکی بعد این شور و انگیزه را از دست می دهند، علت این امر چیست؟
عدم تبیین شیوه صحیح تحصیل دروس حوزوی، برخورد های نامناسب، عدم تبیین صحیح اهداف طلبگی، عدم راهکار مناسب برای حل مشکلات در طول تحصیل از جمله مواردی هستند که موجب کم شدن انگیزه‌ها می شود.
* حضور روحانیون را در مراکز علمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بحمدالله حضور طلاب در عرصه های علمی خصوصا پژوهشی خوب است اما کافی نیست؛ اگر با برنامه ریزی علمی و پژوهشی مناسب، طلاب مستعد انتخاب شوند و با پشتوانه قوی علمی در این مراکز مشغول فعالیت شوند، مطلوب تر خواهد بود.
* با توجه به مطرح شدن سبک زندگی اسلام در جامعه، بانوان مبلغ در ترویج سبک زندگی اسلامی چه نقشی می توانند داشته باشند؟
با توجه به تجربه تبلیغی که دارم؛ عمل و اخلاق و کیفیت پوشش یک مبلغ، بیشترین تأثیر را در ترویج آموزه های دینی دارد. زمانی که مردم به این باور برسند که خود مبلغ، اهل عمل به آموزه های اسلامی است، او را باور خواهند کرد و سپس تا حد زیادی تحت تأثیر کلام او واقع می شوند.
* چه توصیه ای برای دانش آموختگان مرکز تربیت مدرس صدیقه کبری(س) که به عنوان مدرس در حوزه های خواهران در استان های مختلف مشغول تدریس هستند، دارید؟
توصیه بنده حقیر این است که طلاب عزیز علاوه بر تقویت بنیه علمی، در تزکیه نفس طوری تلاش کنند که انشاءالله الگوی شاگردان خود باشند و مهمترین اموری که در اخلاق مدرسی وجود دارد، تواضع و صبر و سعه صدر در برخورد با طلاب است، امر تزکیه و تقویت فضائل اخلاقی، به اندازه ای مؤثر است که حتی اگر استادی از نظر علمی، بسیار غنی باشد اما به جهت رعایت اخلاق مدرسی ضعیف باشد، موفقیت چندانی را در حیات علمی خود کسب نخواهد کرد.
* اگر خاطره ای شیرین از دوران تدریس یا تحصیل دارید بفرمایید؟
به نظر بنده، کل دوران تدریس مملو از خاطرات مختلف است؛ اما شیرین ترین خاطرات بنده مربوط به زمانی می شود که با ذکر کلام نورانی اهل بیت علیهم السلام، می توان تدریس را با طعم محبت اهل بیت علیهم السلام تجربه کرد.
یکی از خاطرات به یاد ماندنی برای من، یک ترم با کلاسی تدریس داشتم که طلاب بسیار فعال و سر زنده ای داشت، در این کلاس غالبا مشتاق زیارت مشاهد مشرفه بودند و به مزاح می گفتند که «این کلاس زود حاجت می دهد». اتفاقا در طول ترم افراد زیادی از کلاس به زیارت مشهد مقدس و عتبات عالیات مشرف شدند از جمله خود بنده به عتبات عالیات مشرف شدم و همواره در طول ترم در کلاس زائر وجود داشت و‌کلاس پربرکتی بود. طلاب بسیار در فراگیری درس اهتمام داشتند و وقت کلاس بسیار پربرکت بود، بعدها هروقت بنده، طلاب را می دیدم، یاد آن خاطره شیرین می کردیم که آن کلاس واقعا حاجت می داد.
* در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید.
در پایان از اهتمام مسئولین گرامی حوزه علمیه خوهران در جهت رشد معنوی و علمی طلاب سپاسگزارم.
باسپاس فراوان بابت فرصتی که برای این گفتگو اختصاص دادید.
