به گزارش پایگاه خبری و رسانه ای حوزه های علمیه خواهران، مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت آمنه(سلام الله علیها) قم، همزمان با آغاز نیمسال دوم سال تحصیلی با همکاری انجمن مطالعات حوزه و معاونت پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم، هشتمین کرسی علمی_ترویجی با عنوان «مبانی فقهی فقه حکومتی در صحیفه سجادیه» را برگزار کرد.

چکیده مطالب ارائه شده توسط خانم فهیمه مستحسن، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر پژوهشگاه قوه قضائیه :

خانم مستحسن، پژوهشگر پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: فقه حکومتی از جمله علومی است که بحث از آن، همچنین احیای آن علاوه بر این که از قدمت چندانی برخوردار نیست، مخالفان و موافقانی بسیاری در زمینه ضرورت توجه به آن، همچنین مباحث موجود در آن دارد. به همین دلیل نیاز به دانش افزایی بیشتری در دروس خارج فقه و اصول دارد.

وی افزود: از این تحقیق منتج می شود که فقه حکومتی مبحثی میان رشته ای سیاست و اصول فقه است و بطور خاص زیرمجموعه ای از فقه و برون فقهی است. همچنین استنباط می شود بر اساس آیات قرآن و به دلیل وجود احکامی که ناظر به جمع و اجتماع است، تاسیس حکومت ضروری است. حکومت دینی به عنوان ضرورت دینی نیازمند اصول و احکامی است که از نظر هستی شناسی و معرفت شناسی نیازمند قوانین فقهی و حقوقی خاص خود است، بنابراین هست ها و بایدهای حکومت در علمی به نام فقه حکومتی بررسی می شود.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: از آنجاییکه هدف از تشریع احکام فقهی و حقوقی شارع مقدس، تضمین سعادت دنیا و آخرت انسان است، تفسیر و تبیین این احکام نیازمند مفسرانی است که از درجه نزدیکی و تقرب به حضرت باری تعالی برخوردار باشند.

وی تصریح کرد: امام سجاد علیه السلام در یک دوره خفقان حکومتی در قالب دعا، شاخصه های حکومت، سعادت، بایدها و نبایدهای حکومت دینی را مطرح می کنند. با توجه به شاخصه های فقه حکومتی به نظر می رسد صحیفه سجادیه و رساله الحقوق امام علیه السلام، انطباق با مبانی و اصول فقه حکومتی دارد، به همین دلیل مبانی چهارگانه ای برای فقه حکومتی از منظر امام سجاد علیهالسلام شناسایی و استخراج شد.

خانم مستحسن در این خصوص پیشنهاد کرد: اصول و مبانی ناظر به تاسیس حکومت دینی و فقه تاسیس حکومت در پژوهشی دیگر بررسی گردد تا مبانی نظری از خاستگاه اصیل آن استخراج شود.

چکیده مطالب ناقد کرسی، خانم طاهره حیاتی استاد حوزه و دانشگاه و معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم:

نقد و بررسی مقاله «مبانی فقه حکومتی در صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام سجاد علیه السلام» توسط خانم حیاتی معاون پژوهش مدیریت استان قم صورت گرفت که وی در ابتدا به تبیین مزایای انتخاب این موضوع پرداخت و آن را با دو نگاه تشریح کرد: اینکه موضوع کاربردی که در سال های اخیر مورد توجه و توصیه مقام معظم رهبری بوده است و اثبات موضوع با استناد به صحیفه سجادیه... تغییر نگرش نسبت به صحیفه که فقط کتاب دعا و مناجات نیست، بلکه می تواند معیار و دلیل برای استنباط حکم باشد.

وی با اشاره به نکات قابل توجهی در این باره به چهار اصل اساسی تاکید کرد: اول اینکه در چکیده و مقدمه تکرار شده که فقه حکومتی از مسائل برون فقهی است! مقصودتان چیست؟ فقه حکومتی آقا رویکرد حکومتی به مسائل فقهی است یعنی همان نگاه حکومتی به مسائل فقهی است؟ یا مقصود همان احکام مربوط به تشکیل حکومت، رابطه حاکم با مردم و برعکس و مانند آن است؟ در تعریف فقه حکومتی، نگاه اول بیشتر مدنظر نویسنده است اما در استشهاد به صحیفه و رساله حقوق، نگاه دوم مدنظر نویسنده بوده است! دوم اینکه پیشینه فقه حکومتی به عنوان تاریخچه موضوع، در همان مقدمه آورده می شد.

خانم حیاتی سومین اصل را اینگونه بیان کرد: بررسی رساله حقوق و صحیفه تنها در سه حیطه (مبانی حاکمیت مطلق الهی-منشأ تشکیل حکومت اسلامی) (مبانی ضرورت حکومت اسلامی) و (مبانی مردمی بودن و مشروعیت حکومت اسلامی) بررسی شده است؟ اما فقه حکومتی ابعاد دیگری هم دارد! چهارم اینکه برخی از نتایج در متن مقاله اثبات نشده است و صرف ادعاست.

معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم همچنین افزود: از این تحقیق منتج می شود که فقه حکومتی مبحثی میان رشته ای سیاست و اصول فقه است و بطور خاص زیرمجموعه ای از فقه و برون فقهی است.

جمع بندی دبیر علمی کرسی، خانم شعبانی، معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حضرت آمنه(س) قم:

خانم شعبانی معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حضرت آمنه(س) گفت: فقه حکومتی شاخه ای برون از فقه و اصول فقه است که به استناد قاعده عدم جدایی دین از سیاست، وظایف فقیه را در قبال فرد و اجتماع تبیین می کند و حتی مناسبات خارجی را در گستره حکومت دینی تعریف و روابط فی مابین حاکمان و مردم را مشخص می کند؛ خط مشی ورود به فقه حکومتی مستند به آیات قرآن و ناظر به تمام زوایای زندگی است.

وی با اشاره به آیه "وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلََ اللَّهُ وَالرََاسِخُونَ فِی ..." بیان داشت: زندگی فردی و اجتماعی انسان است که بیان و تبیین آن به استناد آیه ۷ سوره آل عمران در دست راسخون فی العلم است؛ که از جمله آنان، امام سجاد علیه السلام در دوره ستم و خفقان اموی، زندگی می کردند»... 

خانم شعبانی افزود: اجتماعی و فردی را بر مبنای اهداف سعادت بخش قرآن در قالب دعا ترسیم نموده است و در ضمن همه این دعاها به حاکمیت علی الطلاق حضرت حق و اصل ولایت فقیه که برگرفته از مبنای فوق می باشد، تصریح کرده است. اهمیت پرداختن به زوایای مختلف فقه حکومتی به دلیل ضرورت ایجاد حکومت دینی است که از کلام معصوم به وضوح قابل استنباط است.